|
حه‌ج وعومره له چه‌ند وانه‌یێک مامۆستا شێخ عبدولره‌حمان به‌رزنجی (2)
لێره‌دا دێينه سه‌ر پرسياری دووه‌م :
ئايه گرنکی حه‌ج و عومره چييه ؟
بۆ وه‌ڵامدانه‌وه‌ی ئه‌م پرسياره پێويسته له‌سه‌ر ئه‌م دوو خاڵه بوه‌ستين :
1- گه‌وره‌يی حه‌ج . ( فضائل الحج )
2- روونکردنه‌وه‌ی قازانج وسووده‌کانی .
گه‌وره‌يی حه‌ج :
ده‌توانين لهم ئايه‌ت و فه‌رموودانه‌ی خواره‌وه گه‌وره‌يی حه‌ج روون بکه‌ينه‌وه :
ئايه‌ته‌که
: خوای گه‌وره ده‌فه‌رمووی : ( وأذن في الناس بالحج يأتوك رجالا وعلی کل
ضامر يأتين من کل فج عميق ليشهدوا منافع لهم ) الحج / 27-28 .
واته : "
بانگی خه‌ڵکی بکه وجاڕ بده له‌ناوياندا بابێن بۆحه‌ج ئه‌وانيش دێن
بـــــــــــــــــــه‌دوای بانگه‌وازه‌که‌ته‌وه به پياده و، به‌سواری
ئه‌و وشترانه‌ی که‌دووری ماوه‌که لاوازی کردوون ودێن له‌هه‌موو رێگه‌يه‌کی
دووره‌وه ؛ بۆ ئه‌وه‌ی سوودو که ڵکی مــــــــــــاددی ومه‌عنه‌وی
وه‌ربگرن " . وه لێره‌وه(ئيبن عباس) له‌ته‌فسيری ( منافع لهم ) ده‌ڵێت :
قازانجه‌کانی دونياو قيامه‌ته . ئيبن که‌سير ب / 3 لاپه‌ره 291
فه‌رمووده‌کان :
فه‌رمووده‌يه‌کی زؤر هه‌يه ده‌رباره‌ی گه‌وره‌يی حه‌ج و عومره له‌وانه :
1- ئه‌بو هوريره گێراوه‌تيه‌وه که پێغه‌مبه‌ری خوا - دروودی خوای له‌سه‌ر – فه‌رموويه‌تی :
{
من حج فلم يرفث ولم يفسق رجع کيوم ولدته أمه } واته : " که‌سێك حه‌ج
بکا و ( رفث ) ، و( فسوق ) نه‌کات ، ده‌گه‌ڕێته‌وه له‌حه‌جه‌که ی و، پاك
ده‌بێته‌وه له گوناهه‌کانی وه‌ك ئه‌و رؤژه‌ی له دايکی بوه " . بوخاری
له باسی (الحج المبرور – 2/133) هه‌روا مسلم ( 2 / 107 ) .
ماوه
ته‌وه بزانين ( رفث ) و( فسوق) چين، که ده‌بێ حاجی له کاتی حه‌جدا خۆی
لێيان بپارێزی تا ئه‌و به‌رهه‌مه گه‌وره‌يه وه‌ده‌ست بێنی ؟
( رفث ) : وه‌ك زانايان ده‌ڵێن دوو مانا ده گه يه نێ :
1-
چوونه‌لای ئافره‌ت يا هه‌رقسه‌و باسێك له‌و بابه‌ته وه ، يا ده‌ست
گه‌مه له‌گه‌ڵيا ؛ چونکه حاجی مادام له ژێر ئيحرام دابێ ده‌بێ له مانه
دوور بێ .
2- قسه‌ی ناشيرن و نا شياو که هيچ کات بۆ موسوڵمان نا گونجێ
، به تايبه‌ت که له‌ژێرئيحرامدا بێ ( فسوق ) يش واته : " گوناه " ، که
به‌شێوه‌يه‌کی گشتی ده‌بێ حاجی لێی دوور بێ ، هه‌مـــــوو کات ،
به‌تايبه‌ت له کاتی ئيحرام .
فه‌رمووده‌ی دووه‌م : ( عه‌مری کوری عاص ) – خوا لێی رازی بێ – ده‌فه‌رمووی :
''
لما جعل الله الإسلام في قلبي ، أتيت رسول الله فقلت : أبسط يدك
فلأبايعك. قال : فبسط فقبضت يدي فقال : مالك یاعمرو ؟ قلت : أشترط ، قال :
تشترط ماذا ؟ قلت : أن يغفر لي . { قال : أما علمت ان الإسلام يهدم ما
قبله ، وأن الهجرة تهدم ما قبلها ، وأن الحج يهدم ما قبله } واته :" که
خوا ئيسلامی خسته دڵم ، هاتمه خزمه‌ت پێغه‌مبه‌ری– دروودی خوای له‌سه‌ر–
و عه‌رزم کرد :
ده‌ستت درێژکه ؛ تا په‌يمانت پێبده‌م ، ده‌ڵێ :
پێغه‌مبه‌ر ده‌ستی درێژ کرد و منيش ده‌ستـم هێنايــه دواوه فه‌رمووی : بۆ
وات کرد ؟ وتم : مه‌رجم هه‌يه ! فه‌رمووی : مه‌رجی چی ؟ وتـــــــــم :
لێم ببووردرێت ، فه‌رمووی : ئا خۆ نه‌تزانيوه ؟ که ئيسلام و کۆچ و حه‌ج
کردن ، کــرده‌ی پێشـــوو لا ده‌به‌ن ! " . مسلم روايه‌تی کردوه .
فه‌رمووده‌ی
سێيه‌م : (عائشه) - خوالێی رازی بێ – ده‌فه‌رمووی : وتم : "يا رسول الله
نری الجهاد أفضل الأعمال أفلا نجاهد ؟ قال : { لکن أفضل الأعمال حج مبرور
.} بوخاری (2/133) .
واته : ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا، وا ده‌بێنين که
غه‌زا گه‌وره‌ترين خوا په‌رستنه ، بـۆ غه‌زا نه‌که‌ين ؟ فه‌رمووی : بۆ
ئێوه‌‌ی ـ ئافره‌تان ـ گه‌وره‌ترين غه‌زا حه‌جی پاك و بێگه‌رده .
سوودو قازانجه‌کانی حه‌ج وعومره :
حه‌ج وعومره سوودو قازانجيان زۆره :
- چ له‌سه‌ر ئاستی تاك .
- چ له‌سه‌ر ئاستی نه‌ته‌وه‌ی ئيسلام .
له‌سه‌ر ئاستی تاك چونکه حه‌ج يارمه‌تی موسوڵمان ده‌دات بۆ ده‌روون پاکی و ره‌وشت جوانی و .
حه‌ج
يارمه‌تی موسوڵمان ده‌دات له پاککردنه‌وه‌ی نه‌فسی خۆیدا ؛ چونکه حاجی
به‌درێژايی حــــه‌ج ده روونی پاك راده‌گری و لێناگه‌ڕێ شتی ناشيرن و،
ئه‌خلاقی به‌د توخوونی که‌وێ ؛ بـــۆيه خوای گه‌وره ده‌فه‌رمووی : ( الحج
أشهر معلومات فمن فرض فيهن الحج فلا رفث ولا فسوق ولا جدال في الحج وما
تفعلوا من خير يعلمه الله وتزودوا فإن خيرالزاد التقوی واتقون يا أولي
الباب ) البقرة / 196
واته : "حه‌ج له‌چه‌ند مانگێکی دياری کراودايه
و، که‌سێک ئيحرامی تيا به‌ست ، ئه‌وه ده‌بێت نزێکی هاوسه‌ری نه‌که‌وێت و،
وشه‌ی ناشيرن له‌ده‌می ده‌رنه‌ێی ، شه‌ڕه قسه‌و ده‌مه قاڵی له گـه‌ڵ
هاوڕێيان نه‌کات و . گوفتارو ره‌فتاری ناڕه‌وا ئه‌نجام نه‌دات ، بێگومان
هه‌ر خێرو چاکه‌يه‌ك ئه‌نجام بــــده‌ن خوا پێی ده‌زانێت و ئاگاداريه‌تی ،
زه‌خيره بۆخۆتان دانێن وه بێگومـــــــان باشتــــرين زه‌خيره‌ش
ته‌قوايه‌و پارێزکاريه و ، به‌رده‌واميش لێم بترسن ئه‌ی خاوه‌ن هۆشو
بيره‌کان " .
بۆيه جێی خۆيه‌تی حاجيێ به‌م شێوه حه‌ج بکا ، به‌پاك
وخاوێنی بگه‌ڕێته‌وه ناو مال و منداڵی وه‌ك ئه‌و رۆژه‌ی تيا يدا له دايك
بوه .
حاجی به‌م شێوه که‌گه‌ڕايه‌وه ، به‌دڵ و ده‌روونێکی پاکه‌وه ،
ئه‌وجا ئه‌ودل وده‌روونه ی ده‌ڕازێنته‌وه به ئه‌خلاقی جوان ، به
ره‌وشتی پيرۆز ، به‌تايبه‌ت له‌دوای ئه‌مه له ماوه‌ی حه‌جه‌که‌یدا زؤر
ده‌رسی گرنکی له‌په‌روه‌رده وه‌ر گرتوه ، له‌وانه :
1ـ په‌روه‌رده‌ی له‌ش به‌سه‌برو ئارام گرتن له‌سه‌ر ناخۆشی .
2ـ په‌روه‌رده‌ی خوو ره‌وشت له‌سه‌ر نه‌رم و نيانی و لێك بووردن و خۆ به‌که‌م زانين . ..
3ـ په‌روه‌رده‌ی ده‌روون له‌سه‌ر به‌خشين و چاکه کردن .
4ـ په‌روه‌رده‌ی ويژدان له‌سه‌ر پاکی و له‌ژێر چاوه‌دێێری هه‌ميشه‌يی خوای گه‌ره‌دا بمينێته‌وه .
سوودو له‌گه‌ڵ ئه‌مانه هه‌موويان سه‌ير نيه ، کۆتايی ئه‌م جۆره حه‌جه ، به‌هه‌شت و ره‌زامه‌ندی خودابێ .
قازانجه کانی حه‌ج له‌سه‌ر ئاستی نه‌ته‌وه‌ی ئيسلام :
بێگومان
حه‌ج گه‌وره‌ترين کۆنفراسی ئيسلاميه له‌سه‌ر ئاستی جيهانه‌وه ،
نوێنه‌رانی جيهانی ئيسلامی تيا کۆده‌بنه‌وه ، دروشم و کارو باری موسوڵمانا
نی تيا باس ده‌کرێ له‌هه‌موو روويه‌که‌وه :" هزری رۆشنبيری ، کۆمه‌لايه‌تی
، رامياری ، ئابووری ؛ هه‌روه‌ك خوا ده‌فه‌رمووی : ( ليشهدوا منافع لهم )
به‌لکو کارو باری جيهانيشی تيا باس بکرێ و ده‌توانن بانگه‌وازی تێکڕای
خه‌ڵکی بکه‌ن بــــــۆ به‌خته‌وه‌ری هه‌ردوو ژيانيان به‌ڕاستی کۆنفراسێکی
پيرۆزه ، بانگهێشتی خوای په‌روه‌ردگاره و، راگــــــــــه‌يه‌نه‌ريشی
پێشه‌وای پێغه‌مبه‌رانه ، به‌شدار بووانی نوێنه‌ری با‌شترين ميلله‌تانی
دونيان تا دونيا ماوه ؛ بــــــۆيه پێغه‌مبه‌ر
- دروودی خوای له‌سه‌ر –
فه‌رموويه‌تی : { الحجاج والعمار وفد الله إن دعوه أجابهم وإن استغفروه
غفر لهم } نه‌سسائی روايه‌تی کردوه ( 5 / 85 ) .
واته : " ئه‌وانه‌ی
حه ج و عومره ده‌که‌ن شاندی خوان ، ئه‌گه‌ر بانکی بکه‌ن وه‌ڵاميان
ئه‌داته‌وه و ،ئه‌گه‌ر داوای لێخۆشبوونی لێبکه‌ن لێيان خۆش ده‌بێ " .
خوشك وبرای ئيماندارم :
ئه‌ی
ئه‌و که‌سه‌ی بانگ کراوی بۆ کۆنفراسێکی وا گه‌وره و، بڕيارت داوه
بــــه‌شداری تيا بکه‌يت بزانه تۆ به‌ره‌و ماڵی خوا ده‌که‌ويته رێگا و،
له‌وێ مێوانی خوا ده‌بيت ؛ که‌واته هــــه‌ر له ئێستاوه خۆت بۆ ئه‌م
کۆنفراسه ئاماده بکه و، بوونی خۆت ئه‌م ماوه له‌وێ به هه‌ل بزانه ؛ بۆ
بـــــه‌ده‌ست هێنانی ئاواته‌کانت له به‌خته‌وه‌ری ئيمرۆت و رزگار بوونی
به‌يانيت و گه‌يشتن بـه ره‌زامه‌ندی خوای په‌وه‌ردگار ؛ بۆيه ده‌بێ
ئاگاداری ئاداب و رێوو ره‌سمی حه‌ج بی له چوون و له هاتنه‌وه‌ت .
له‌چوونت بۆ حه‌ج :
ـ
با يه‌که‌م شت له ئاماده کردنی خۆت بۆ ئه‌م سه‌فه‌ره پيرۆزه تۆبه‌کردن
و گه‌ڕانه‌وه بێ بۆ لای خوا ، واز بێنه له گوناهه‌کانت ، په‌شێمان
به‌وه له‌وه‌ی تا ئێستا کردووته ، بڕياربده له داهاتوو دووباره‌يان
نه‌که‌يته‌وه ؛ چونکه ئه‌وه له‌خوات نزيك ده‌خاته‌وه و، خۆشه‌ويستت
ده‌کا به‌لايه‌وه ؛ خوا ده‌فه‌رمووی : ( إن الله يحب التوابين ويحب
المتطهرين ) البقرة / 221 . واته : " بێگومان
خوا ئه‌وکه‌سانه‌ی خۆش ده‌وێ زۆر تۆبه ده‌که‌ن و به‌ره‌و خوا ده‌گه‌ڕێنه‌وه و، ئه‌و که‌سانه‌شی خۆش ده‌وێ که خۆيان زۆر پاکو خاوێن راده‌گرن ".
ده‌بێ تۆبه کردنه‌که‌شت ئه‌مانه له‌خۆ بگری :
1ـ ئه‌گه‌ر حه‌قی که‌سێکت لابێ ده‌بێ بيده‌يته‌وه يـــا گه‌ردنت ئازا د بکا ت .
2ـ ئه‌و قه‌رزانه‌ی له‌سه‌رته بيانده‌يته‌وه .
3ـ ئه‌مانه‌تێکت لابوو بيده‌يه‌وه ده‌ست خاوه‌نی ؛ تا له‌کاتی کۆنفراسه‌که که‌س داوای هيچت لێنه‌کات .
4ـ نيازو مه‌به‌ستت له حه‌جه‌که‌تدا ته‌نيا ره‌زامه‌ندی خوا بێت .
5ـ هاوڕێيه‌کی باش وديندارت له‌گه‌ڵ بێ ؛ تا ئه‌گه‌ر شتێکت له‌بير چوو
بيرت خاته‌وه ، ئــــــــــه‌گه‌ر توانات نه‌بوو يارمه‌تيت بدا .
6ـ فێر بوونی چۆنيه‌تی حه‌ج کردن ؛ چونکه به‌ر له هه‌ر خوا په‌رستێك زانينی پێويسته .
7ـ مامۆستايه‌کی زاناتان له‌گه‌ڵ بێت و؛ تا زوو زوو پرسياری لێ بکه‌ن ..
8ـ
ماڵئاوايی کردن : به‌ر له‌وه له‌ماڵ بچيته ده‌ره‌وه مالئاوايی
له‌که‌سوو کارانت بکه و هه‌ر يه‌ك به‌وی تر بڵی: 'به‌خوات ده‌سپێرم دينت ،
ئه‌مانه‌تت ، دوا کرده‌ت ، خوا ته‌قوات پێ ببه‌خشی و لـه گوناهت خۆشبی و ،
له‌هه‌ر شوێنێك بی خوا کاری چاکه‌ت بۆ ساناکا ت " .
9ـ سوننه‌ت وايه له رۆژی پێنج شه‌ممه سه‌ر له به‌يانی زوو سه‌فه‌ره‌که‌ت ده‌ست پێبکه‌ی هه‌روه‌ك له فه‌رمووده‌دا هاتوه .
10ـ
نوێژی سه‌فه‌ر : به‌ر له هاتنه ده‌ره‌وه له‌ماڵ دوو رکات نوێژی سه‌فه‌ر
بکه ، له رکاتی يه‌که‌م له دوای ( فاتحه) سوره‌ی (الکافرون) و له
ڕکاتی دوه‌م (الإخلاص) ، بخوێنه .
11ـ له دوای نوێژه‌که (آية
الکرسی) وسوره‌ی( قريش) بخوێنه ،له‌و کاته ئه‌وه‌ندی ده‌توانی دوعای خێر
بکه له‌خوا بپاڕێوه بۆ دين و دونيات ، بۆسانا کردنی سه‌فه‌ره‌که‌ت و
هه‌موو کاروبارت .
دوعای چوونه‌ده‌ر له ماڵه‌وه :
له‌و کاته‌ی له
ماڵ ده‌چيته ده‌ره‌وه ئه‌م دوعايه بخوێنه : { اللهم إني أعــــوذ بك من
أن أضل أو أضل أو أزل أو أزل ، أو أظلم أو أظلم ، أو أجهل أو يجهل علي }
واته : " خوايه ئه‌مـــــن خۆم به‌تۆ ده‌پارێزم له‌وه که گومرا بم يا
خه‌ڵك گومڕا بکه‌م ، يا سووك بم يا سووكی بکه‌م ، يا سته‌م بکه‌م يا سته‌مم
لێ بکرێ، يانه‌فامی بکه‌م يا نه‌فاميم له گه‌ڵ بکرێ ". ترمزی ڕوايه‌تی
کردوه وتــويــه‌تی فه‌رمووده‌يه‌کی حه‌سه‌ن و صه حيحه .
ئه‌نه‌س
روايتی کردوه که پێغه‌مبه‌ر – دروودی خوای له‌سه‌ر- ده‌فه‌رمووی : { إذا
خرج الرجل من بيته فقال : بسم الله توکلت علی الله لا حول ولا قوة إلا
بالله ، يقال له : هديت وکفيت ، ووقيت } .
أبو داود و ترمزی ڕوايه‌تيان کردوه .
هه‌ر جارێك له ماڵ بچێته ده‌ره‌وه ، واچاکه ئه‌م دوعايه بخوێنی ..
دوعای سوار بوون :
له‌کاتی
سوار بوونی ئوتومبێل يا فڕۆکه بڵی : { الحمد لله سبحان الذی سخر لنا هذا
وماکنا لـــــه مقرنين وإنا إلی ربنا لمنقلبون ، اللهم إنا نسألك في
سفرنا هذا البر والتقوی ومن العمل مــا تحب وترضی ، اللهم هون علينا سفرنا
واطو عنا بعده ، اللهم أنت الصاحب في السفر والخليفة في الأهل والمال
أللهم إنا نعوذ بك من وعثاء السفر ، وکآبة المنقلب و‌سوء المنظر في الأهل
والمال والولد } مسلم ڕوايه‌تی کردوه ( 4 / 104 )
زۆر پاڕانه‌وه :
لهم
سه‌فه‌ره دا زۆربپاڕێوه و، دوعای خێرزۆر بکه بۆ خۆت ، باوك ودايک و،
منداڵ و، که‌سوکا رو نه‌ته‌وه‌که‌ت و، موسوڵمانان به‌گشتی بۆ جێبه‌به
جێبوونی هه‌موو کارێکی خێر له‌هه‌ردوو ژيانا .
له‌هه‌موو کاتێکتدا
سه‌رقاڵی زيکری خوا به . نوێژه‌کان له‌کاتی خۆيان بکه ، هــــــه‌تا بۆت
ده‌کرێ له‌گه‌ڵ جه‌ماعه‌ت ، به‌تايبه‌ت له ناو به‌يت و له‌مزگه‌وتی
پێغه‌مبه‌ر – دروودی خوای له‌سه‌ر - براو خوشکی حاجيم ، بزانه ئه‌م
ڕێگايه ڕیگای ماڵ به‌خشينه ، ده‌بێ سه‌برو ئارامت ببێ به‌رامبه‌ر
ماندووبوونی ڕێگا ، واجباتی حه‌ج .
ئازاری هاوڕێکانت نه‌ده‌يت و ،
به‌پێی توانا هه‌وڵده يارمه‌تی خه‌ڵك بده‌ی ؛ چونکه ئه‌گه‌ر خه‌ڵکت لێ
ڕازی بوو ، خواشت لێ ڕازی ده‌بێ .
له گه‌ڕانه‌وه‌ت له‌حه‌ج :
ده‌بی حاجی ، يا هه‌ر ڕێبوارێك که‌به‌ره‌و ماڵ گه‌ڕايه‌وه ئه‌مانه ی خواره‌وه ، ره‌چاو بکات :
1ـ ئه‌م زيکره‌ی که پێغه‌مبه‌ری خوا – دروودی خوای له‌سه‌ر- کردوويه‌تی ، که‌به‌سه‌رهه‌ر به‌رزيێك ده‌که‌وت ده‌يفه‌رموو :
(
ألله أکبر ) 3 جار . له‌دوا جار ئه‌م دوعايه‌ی ده‌فه‌رموو : { لا
إلــــه إلا الله وحده لا شريك له ، لــه الملك وله الحمد وهو علی کل
شيء قدير ، آيبون تائبون ، عابدون ساجدون ، لربنا حامدون ، صدق وعده ،
ونصر عبده ، وهزم الأحزاب وحده } بوخاری و مسلم روايه‌تيان کردوه ..
2ـ که نزيك که‌وتيته‌وه له‌ماڵ ، به‌ر له‌وه ی بگه‌ڕێيه وه ماڵ ئاگاداريان بکه‌و، له ناکاو خۆت مه‌که به ژووردا ،
3ـ
که‌شاره‌که‌ی خۆت بينی بلێ : { اللهم إنی أسألك من خيرها وخيڕأهلها وخيڕما
فيها ، وأعوذ بك من شرها وشر مافيها } حاکم و زه‌هه‌بی ڕوايه‌تيان کردوه و
به‌صه‌حيحيان داناوه .
4ـ به شه‌و مه‌يێره ماڵه‌وه ، به ڵکو له‌سه‌ره‌تا يا له کۆتايی رۆژدا .
5ـ که گه يشتيه جێ ، بچۆره له مزگه‌وتو دوو رکات نوێژ بکه ، به‌ر له‌وه‌ی بچيته ماڵه‌وه .
6ـ
واچاکه ئه‌وانه ی دێنه لای حاجی بڵێن : خــــــــوا حه‌جت قبوڵ بکات و
له گوناهت خۆشبێ و پاداشتی خێرت بداته‌وه ، ئه‌ويش دوعای خێريان بۆ بکات و
بڵێ : خوا لێتان خۆشبێ ؛ چونکه پێغه‌مبه‌ر– دروودی خوای له‌سه‌ر–
فه‌رموويه‌تی : { اللهم اغفر للحاج ولمن استغفرله الحاج }حاکم روايه‌تی
کردوه و وتوويه : فه رمووده‌که صحيحه له‌سه‌ر مه‌رجی مسلم .
به‌م شیوه وه‌لامی پرسياری دوه‌م ته‌واو بوو ، به‌مه‌ش به‌شی دوه‌م کۆتايی پێهات .
لێره‌دا دێينه سه‌ر پرسياری سێيه‌م :
چۆن حه‌ج و عومره ئه‌که‌ين ؟
له‌سه‌ره‌تاوه
وتمان : عومره‌ش وه‌کو حه‌ج فه‌رزه له‌سه‌ر موسوڵمانانی خاوه‌ن توانا ،
هه‌روه‌ك ئيمامی شافعی – ڕه‌حمه‌تی خوای لێبی – به‌به‌ڵگه پێمانی
سه‌لماندوه .
حه‌ج و عومره‌ش به‌يه‌ك لهم سێ شێوه ئه کرێن :
الإفراد : ئه‌وه‌يه که‌حه‌ج بکه‌ی له پێشا ، ئه‌وجا عومره‌ی بکه‌يت .
التمتع : ئه‌وه‌يه که له پێشا عومره بكه‌ی ئه‌وجا حه‌ج بکه‌يت .
القران: ئه‌وه‌يه هه‌ردوکيان به‌يه‌که‌وه بکه‌يت . هه‌روه‌ك له‌مه‌ودوا روونی ده‌که‌ينه‌وه .
الإفــــــــــــــــــــــــــراد :
چۆن حه‌ج ده‌که‌ين ؟
ئه‌وکارانه‌ی له‌حه‌جدا ده‌کرێن سێ به‌شن :
1ـ فه‌رزه‌کان .
2ـ واجبه‌کان .
3ـ سوننه‌ته‌کان .
فــــــــــــــــــــــــــه‌رزه‌کانی حه‌ج ـ که‌پێيان ده‌وترێ : ـ ئه‌ڕکان ـ پێنجن :
1ـ ئيحرام به‌ستن :
2ـ وه‌ستان له‌عه‌ره‌فه :
3ـ ته‌وافی فه‌رز :
4ـ هاتو چۆ له نێوان سه‌فاو مه‌ڕوه .
5ـ تاشين يا کورت کردن : که بلێن : فه‌رزه . که به‌هیز ترين فه‌رمووده‌ی ئيمامی شافعی يه ـ خوای لێيڕازيبی ـ ..
واجبه‌کانی حه‌ج :
ئه‌وانه‌ی له‌حه‌جدا واجبن شه‌شن و ، ده‌بنه دووبه‌ش :
به‌شی يه‌که‌م : ئه‌وانه‌ی تێکڕای زانايان له‌سه‌ر ئه‌وه‌ن واجبن ، که دوانن :
1ـ ئيحڕام به‌ستن له شوێنی تايبه‌تی خۆی که پێده‌ڵێن ( ميقات ) .
2ـ هاويشتی به‌رد بۆ جه‌مه‌ره‌کان . که ناسراوه به‌ڕه‌جمی شه‌يتان .
به‌شی دوه‌م : ئه‌وانه‌ن که زانايان رای جيا جيان هه‌يه به‌رامبه‌ريان و چوارن :
1ـ کۆکردنه‌وه‌ی شه‌وو رۆژ له وه‌ستانی ( عه‌ره‌فه ) .
2ـ شه‌و مانه‌وه له ( مزدلفه ) .
3ـ شه‌و مانه‌وه له ( منی) له‌و رۆژانه‌ی به‌رد هاويشتنی تيا هه‌يه .
4ـ ته‌وافی ماڵئاوايی . به‌ڵام رای به‌هێزتر ئه‌وه‌يه که ئه‌وانه هه‌ر چواريان واجبن .
سوننه‌ته‌کانی حه‌ج : ئه‌مانه‌ن که حاجی داوای لێکراوه بيانکات ، جگه له فه‌رزه‌کان و له واجبه‌کان.
وه‌ك ته‌وافی ( قدووم ) هاتنه ( مه‌ککه ) . ده‌ستدان له به‌رده‌ڕه‌ش ......
حوکی ئه‌م به‌شانه :
فه‌رزه‌کان
: ده‌بێ هه‌موويان بکرێن ؛ تا حه‌جه‌که دا‌بمه‌زرێ ، ئه‌گه‌ر يه‌که‌کيان
نه‌کرا حه‌جه‌که قـــبوڵ نابێ و له ئيحڕاميش ده‌رناچی تا يه‌که‌کيان مابێ
و نه‌کرابێ و، به خوێنيش ( ئاژه‌ڵ سه‌ر بڕين ) تۆڵه ناکرێنه‌وه.
سێيان لهم فه‌رزانه کاته‌کانيان دوايی نايێت :(ته‌واف ، سه‌عی، تاشين) هه‌تا زيندوو بێ .
وه ( تاشين) يش مه‌رج نيه له (منی) يا له ( حه‌ره‌م ) دا بکرێ، به‌لکۆ له‌هه‌ر شوینێك بێ .
ريزبه‌ندی له نێوان ئه‌م فه‌ڕزانه :
مـــــــه‌رجه :
ـ ئيحرام به‌ستن به‌ر له‌هه‌موان بێ .
ـ وه‌ستان له ( عه‌ره‌فه ) به‌ر له ( ته‌وافی ) فه‌رزو ( تاشين ) بێ .
ـ ( سه‌عی ) يش له دوای ته‌وافێکی دروست بێ و، ئه‌بێ له دوای ( طواف القدوم ) يش بێ .
به‌ڵام ( ته‌واف ) و ( تاشين ) ريزبه‌نديان له نێوان نيه .
واجبه‌کان
: ئه‌گه‌ر حاجی يه‌که‌کيانی نه‌کرد ، حه‌جه‌که‌ی دا ئه‌مه‌زرێ ، به‌ڵام
خوێنێکی ئه‌که‌وته سـه‌ر ئه وجا نه‌کردنه‌که‌ی به هۆی له بير چوون بێ ،
يا به ئه‌نقه‌ست بێ ، که له وکاته گوناهی ده‌گاتێ .
سوننه‌ته‌کان : ئه‌گه‌ر يه‌کيان نه‌کرا حه‌جه‌که دا ئه مرزرێ ، به‌ڵام خێری ئه‌م سوننه ته‌ی بۆ نابێ .
الإحـــــــرام : ئيحرام به‌ستن .
ئيحرام به‌ستن ، ده‌رگایه‌کی سه‌ره‌کييه بۆ چوونه ناو کاره‌کانی حه‌ج و لێره‌وه لـه سه‌ر
ئه‌م سێ خاڵه‌وه ده‌وه‌ستێن :
1ـ المواقيت . ( کات . يا شوێنی ) ئيحرام به‌ستن .
2ـ ( کيفية الإحرام ) چۆنيه‌تی ئيحڕام به‌ستن .
3ـ ( واجبات الإحرام ) . ئه‌وانه‌ی له کاتی پێويسته بکرێن .
المـــــواقيت : کۆی ( ميقاته ) . که له زمانی عه‌ره‌بی واته : سنور ...
له شه‌رعيش دا : کاتی خوا په‌رستن يا شوێنی .
( ميقات ) يش دوو به شه :
1ـ
الميقات الزماني : که مه‌به‌ست ئه‌و ماوه‌يه ده توانی به نيازی حه‌ج
ئيحرامی تيا ببه‌ستی .... که ده‌کا مانگه‌کانی : ( شوال ، ذو القعده ) و (
10 ) رۆژی يه‌که‌م له مانگی (ذو الحجه ) واته : له‌و جه‌ژن بۆ ئه‌و
جه‌ژن . که ده‌کاته دوو مانگو ده ڕۆژ ؛ بۆيه ئه‌گه‌ر به‌ر له جه‌ژنی
ره‌مه‌زان ئيحرامی به‌ست به نيازی حه‌ج دروست نيه .
2ـ الميقات
المکانی : مه به‌ست ئه‌و شوێنانه??يه له ده‌ورو به‌ری شاری( مه‌ککه)
که نابێ ئه‌و که‌سه‌ی يازی حه‌ج يا عومره‌ی ببێ ، لێيان تێپه‌ڕی بێ ئيحرام
. ئه‌و ميقاتانه‌ش پێغه‌مبه‌ر – دروودی خوای له‌سه‌ر – خـــــۆی بۆ ئه‌و
که‌سانه ی له‌شوێنی دووره‌وه دێن بۆ شاری( مه‌ککه ) بۆ( حه‌ج يا عومره)
، دياری کردوه.
مێقاته‌کانيش ئه‌مانه‌ن :
1ـ ( ذوالحلـيــفه) :
که ( ميقاته) ه، شوێنی ئيحرام به‌ستنه بۆ ئه‌وکه‌سانه‌ی له شاری (
مه‌دينه) وه دێن ، ئه‌و شووێنه‌ش ئێستا ناسراوه به ( ئاباری عه‌لي) و . (
10 ) کيلۆ مه‌تر له شاری ( مه‌دينه ) دووره و ، له‌سه‌ر رێگای (
مه‌ککه ) يه .
سوننه‌ته له‌وێش له‌و مزگه‌وته ئيحرام ببه‌ستی که پێغه‌مبه‌ری خوا ئيحڕامی تيا به‌ستوه .
2ـ
( الجحـــــفة ) : که ( ميقات ) ه بۆ ئه‌وانه‌ی له ( شام ومصر و مغرب )
وه دێن ، کـــه ده‌بێ له‌و شوێنه ، يا له به‌رامبه‌ری له راسته‌ی يا
له چه‌پی ، ئه گه‌ر له رێگايه‌کی تره‌وه هات.
3ـ ( يــــلملم ) : بۆ ئه‌وانه‌ی له ( تهامه ) ی ( يه‌مه‌نه ) وه ، رادێن .
4ـ ( قــــــرن ) : بۆ ئه‌وانه‌ی له ( نجد ) ی ( حجاز ) و ( نجد ) ی ( يه‌مه‌نه ) وه رادێن .
5ـ ( ذات عرق ) : بۆ ئه‌وانه‌ی له رۆژ هه‌ڵاته‌وه ، وه‌ك ( عراق) و که‌نداوه‌وه رادێن .
به‌ڵگه‌ی ئه‌و شوێنانه‌ش فه‌رمووده‌يه‌که بوخاری و مسلم روايه‌تيان کردوه له ( ئيبن عباس ) ه‌وه.
خوا
لێيان رازیبی- که فه‌رموويه‌تی : { وقت رسول الله لأهل المدينة ذا
الحليفة ،ولأهل الشام الجحفة ولأهل نجد قرن ، ولأهل اليمن يلملم ، وقال :
هن لهن ولمن أتی عليهن من غير أهلهن مـــــمن أراد الحج والعمرة ، فمن کان
دون ذالك فمن حيث أنشأ ، حتی أهل مکة من مکة } بوخاری/1524.
واته : " پێغه‌لبه‌ری خوا – دروودی خوای له‌سه‌ر – ( مه‌واقيته‌کانی ) به‌م شێوه دياری کرد يه :
بۆ
دانشتوانی شاری مه‌دينه ( ذو الحليفة ) ، بۆ خه‌ڵکی شام ( الجحفه ) ، بۆ
– نجد - ( قرن ) ، بۆ يه‌مه‌ن ( يلملم ) و فه‌رمووی : ئه‌م شوێنانه بۆ
ئه‌م شارانه‌يه و، هه‌روا بۆ ئه‌وانه‌ی له‌وێڕادێن ،له‌وانه‌ی ده‌يانه‌وێ
حه‌ج و عومره بکه‌ن ، ئه‌وه‌ی ماڵيشی له نێوان ئه‌م شوێنانه‌و ( مه‌ککه )
دا بێ با له ماڵی خۆی ئيحرام ببه‌ستی ، هه‌تا دانيشتوانی ( مه‌ککه ) له
( مه‌ککه ) دا ".
ئه‌و شوێنانه‌ش ـ وه‌کو وتمان ـ بۆ که‌سانێکه
که‌له جێگای دووره‌وه هاتوون و، ئه‌وانه‌ی له نێوان ئه‌م شوێنانه‌و شاری
( مه‌ککه ) نيشته‌جێنه ، هه‌ر له ماڵی خۆيان ئيحرام ده‌به‌ستن .
به‌ڵام
ئه‌وه‌ی له ( مه‌ککه ) دابێو بيه‌وێ عومره بێنته‌وه ده‌بێ بچێته
ده‌ره‌وه‌ی شاری ( مه‌ککه) که پێده‌ڵێن ( الحل ) ، بابه‌يه‌ك هه‌نگاويش
چووبيته ده‌ره‌وه ، له‌وێ ئيحرام به‌عومره ده‌به‌ستێ .
به‌ڵگه‌ش
له‌سه‌رئه‌م چوونه ده‌ره وه، فه‌رمووده‌يه‌که بوخاری و مسلم روايه‌تيان
کردوه :{أنه ـ صلی الله عليه وسلم ـ أرسل عائشة بعد قضاء الحج إلی
التنعيم ـ وهو من خارج الحرم ـ فاعتمرت منه }واته : "پێغه‌مبه‌ر ـ
دروودی خوای له‌سه‌ر ـ (عائشه)ی نارد ـ له دوای ته‌واوبوونی حه‌جه‌که‌ی ـ
بۆ شوێنێك له‌ده‌ره‌وه‌ی ( مه‌ککه ) که پێده‌لێن ( التنعيم ) ، له‌وێ
ئيحرامی به عومره دا به‌ستا ؛ هــه‌ر بۆيه ئه‌و شوێنه ئێستاش
مزگه‌وته‌و پێده‌لێن " مزگه‌وتی عائشه " خوا لێیرازی بێ .
کيفية الإحرام : چۆنيه‌تی ئيحرام به‌ستن .
آدابـه کانی: ئيحرام به‌ستن چه‌ند ڕێوو ره‌سمێکی هه‌يه حاجی ئاگاداری ده‌بی له‌وانه :
1ـ
خۆشتن . به‌ر له‌هه‌موو شتێك خۆی ده‌شوا به نيازی خۆ شۆرينی ئيحرام ،
پياو بێ يـا ئافره‌ت با له عاده‌تيش دا بێ ؛ چونکه پێغه‌مبه‌رـ دروودی
خوای له‌سه‌رـ فه‌رمانی دا به عائشه خۆی بشوا بۆ ئيحرام دابه‌ستن به‌حه‌ج
وله ماوه‌ی عاده‌تيشیدا بوو. بوخاری ژماره ( 1556) مسلم ژماره ( 1211 ) .
وه
مه‌به‌ست له‌و خۆشتنه‌ش پاك و خاوێنيه ؛ چونکه له‌و کاته حاجی خۆێ
ئاماده ده‌کات بــــــــــۆ کۆبوونه‌وه‌کی گه‌وره ؛ بؤيه خۆشۆرين
سوننه‌ته ، وه‌کو جه‌ژن و نوێژی جومعه . ئه‌وه‌ی بـــۆی نه‌کرا (
ته‌يه‌ممووم ) ده‌کات .
2ـ خۆی پاك ده‌کاته‌وه ، مووی زياد له‌له‌شی بکاته‌وه ، نينۆکی بکات ، بۆنی ناخۆشی له‌شی لاببات .
3ـ
بۆنی خۆش له‌له‌شی بدات ـ با ئافره‌تيش بێ ـ وه بابۆنه‌که‌شی له‌دوايی
بمێنی وه‌ك گوڵاو؛ چونکه ( عائشه ) ـ خوا لێيرازيبی ـ فه‌رموويه‌تی : بۆنی
خۆشم له پێغه‌مبه‌ری خوا ده‌دات بـــۆ ئيحرامی به‌رله‌وه ئيحرامی
دابه‌ستی . بوخاری ژماره ( 1539) .
وه‌زيانی نيه ئه‌گه‌ر له‌دوای
ئيحرامه‌که‌ش بۆنه‌که‌ی بمينێ ؛ چونکه خاتو (عائشه )ـ خوا لێيڕازيبێ ـ
ده‌ڵێت ؛ وامده‌زانی ته‌ماشای بڕيق و رۆناکی ( مسك) ده‌که‌م ، له‌ڵا
سه‌ره‌کانی پێغه‌مبه‌ری خوا لـــه کاتی ئيحرامدا . وه هه‌روا ئه‌يوت :
له‌گه‌ڵ پێغه‌مبه‌ری خوا ده‌چوين بۆ ( مه‌ککه ) وله‌کاتی ئيحڕام( مسك )
مان له نيو چه‌وانمان ئه‌داو . که‌ئاره‌قه‌مان ده‌کرد ، له‌گه‌ڵ
ئاره‌قه‌که ده‌هــــــاته خواره‌وه‌و پێغه‌مبه‌ر ئه‌يدی و ده‌نگی
نه‌ده‌کرد . به‌شی يه‌که‌می فه‌رمووده‌که بوخاری روايه‌تی کـــــردوه و
کۆتاييه‌که‌شی ئيمامی أحمد .
4ـ دوو په‌شته‌ماری سپی تازه ، يا شووراو
له‌به‌ر کات ، يه‌که‌کيان له پشتێن به‌سه‌ره‌وه ، ئــه‌ويتر به‌خواره‌وه ؛
چونکه پێغه مبه‌ر ـ دروودی خوای له‌سه‌ر ـ فه‌رموويه‌تی : { خير ثيابکم
البياض }ت: ( 994 ) .
واته : " چاکترين جل و به‌رگتان سپيه "
وهه‌روا ده‌فه‌رمووی : { ليحرم أحدکم في إزار و رداء ونعلين} واته : با
يه‌ك له ئیوه له دوو په شته‌مارو دوو نه‌عل، ئيحرام دا به‌ستێ. ئيمامی
أحمد روايه‌ت کردوه .
5ـ دوو رکات نوێژی سوننه تی ئيحرام بکات ، له
نيوان خۆشتنه‌که‌و ئيحڕام به‌ستنه‌که‌دا. ده‌شبی له دوای کردنی نوێژێکی
فه‌رز ، يا سننه‌تی چوونه ناو مزگه‌وت ئيحرام ببه‌ستی .
( الدخول في الإحرام ) ، چوونه ناو ئيحرام :
ئه‌گه‌ر
نوێژ خوێن به دوو فه‌رزوو سوننه‌تێك ، بچيته ناو نوێژه‌وه ، که‌ده‌کات (
نياز و ألله أکبر ) و ( ده‌ست بڵند کردن ) ، بێگومان حاجی به فه‌رزێك و
سوننه‌تێك ، ده‌چێته ناو حه‌جه‌وه .
فه‌رزه‌که : ( نيته ) .
سوننه‌که‌ش
: ( التلبية ) [ لبيك اللهم لبيك ، لبيك لاشريك لك لبيك ، إن الحمد
والنعمة لك والملك ، لا شريك لك ]به‌لێ ، ئيحرام بێ ( نيية) دانامه‌زرێ ؛
چونکه پێغه‌مبه‌ر ـ دروودی خوای له‌سه‌ر ـ فه‌رموويه‌تی :
{ إنما الأعمال بالنيات و إنما لکل امرئ ما نوی } بوخاری ومسلم روايه‌تيان کردوه .
واته : " بێگومان قبول بوونی هه‌موو کارێك به (نييته) و هه‌ر کـــه‌س به گوێره‌ی نيازو نييه‌تی پاداش وه‌رده‌گری " .
شوێنی
?( نيية ) يش دڵه ، واته هه‌ر کارێك که ويستی بيکات ، ئه‌بێ نيازی
کردنی ئه‌و کاره‌ی له دڵدا بێ ، به‌ڵام به‌لای زۆر له زانايانه‌وه ،
باشتر وايه ئه‌ونيازه‌ی له دڵيدايه به زاريش بيلێی له‌به‌ر ئه‌و
فه‌رمووده‌ی (أنس) روايه‌تی کردوه که ئه‌ڵی :{ سمعت رسول الله يقول : "
لبيك بحجة وعمرة ]مسلم روايه‌تی کردوه . واته : گوێم له پێغه‌مبه‌ر بوو
به زاری موباره‌کی ناوی حه‌ج و عومره‌ی لــــــه ( نيية) دا هێنا .
جا نييه‌ت ده‌ينی وده‌لێ : نيازم وايه (حه‌ج) بکه‌م و ئيحرامم به‌حه‌ج دا به‌ستا خوايه بۆم ساناکه ولێم قبوڵ که / الإفراد
يائه‌ڵی : نيازم وايه (عوومره ) بکه‌م و ئيحرامم به عومره دا به‌ستا بۆ خوا. خوايه بۆم ساناکه‌و لێم قبول که/ التمتع
يائه‌ڵی : نيازم وايه (حه‌ج وعومره) ئيحرامم به‌هه‌ر دووکيان دا به‌ستا .خوايه بۆمان ساناکه‌و لێمان قبول که / القران
ياده‌ڵێ:
نيازم وايه (حه‌ج) بکه‌م له جياتی فلان وئيحرامم به‌حه‌ج دا
به‌ستاـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ/ البدل .
له دوای ( نيية ) هێنان راسته‌وخۆ ئه‌ڵێی : [ لبيك اللهم لبيك ــــــــــ ـ ـ ـ ــــــــــ]?
(لبيك)
ش له شافعی سوننه‌ته و له ( حنفی ) يش واجبه ، به‌هه‌ر حال که (
نيية)ی هێنا و ( لبيك) ی وت ، ئه‌وه به‌ڵای هه‌موو زانايان ده‌چێته ژێر
ئيحڕام و ده‌که‌وته ناو عباده‌ته‌وه .
وقت الإحــــرام : کاتی ئيحرام به‌ستن .
به‌ڵای هه‌ندێ له زانايان ، کاتی ئيحرام به‌ستن له دوای دوو رکات نوێژه‌که‌يه .
بڵام زۆرينه‌ی زانايان له‌سه‌رئه‌وه‌نه له‌و کاته‌ی که دانيشت له ناوئوتومبێل وهات به رێکه‌وی ئيحرام
ده‌به‌ستێ . هه‌ر کامه‌کيانی کرد، فه‌رمووده‌ی له‌سه‌ره .
مه‌رج دانان له‌کاتی ئيحرام به‌ستن :
ئه‌گه‌ر
هات وئه‌و که‌سه‌ی ده‌يه‌وێ ئيحرام ببه‌ستێ له‌وه ده‌ترسا رێگرێکی بۆ
ده‌ر بچێ و نه‌توانی کاره‌که ئه‌نجام بدا ، وا باشه له کاتی ئيحرام
به‌ستنا بلێ : ئه‌گه‌ر شتێك رێگای گرتم و نه‌متوانی ته‌واوی بکم ، ئه‌وه
له‌و شوێنه له ئيحرام ده‌ر دێم . ئه‌و مه‌رجه دوو سوودی هه‌يه :
1ـ ئه‌گه‌ر هات و شتێك رێی لێگرت " دوژمن ، يا نه‌خۆشی ، يا پاره‌ی لێ بزر بوو ده‌توانی لــــه ئيحرام ده‌ربێ .
2ـ
که له ئيحڕاميش ده‌رهات ( فديه ) ی له‌سه‌ر نيه‌و، هيچی نا
که‌وته‌سه‌ر.هه‌ر وه‌ك له فه‌رمووده‌ی ضباعه‌ی کجی زوبه‌يردا هاتوه . فتح
الباری 9 / 132 . شرحی مسلم للنووی 8 / 131 .
ئه وانه‌ی واجبن له کاتی ئيحرام :
ئه‌وکه‌سه‌ی ئيحڕامی به‌ست ئه‌بی ئه‌م واجبانه ئه‌نجام بدا :
1ـ ئه‌وانه‌ی له ئيسلام فه‌رزن له‌سه‌ری ئه‌بی بيان کات وه‌ك نوێژه‌کان له‌کاتی خۆيان به جه‌ماعه
2ـ ئه‌وانه‌ی خوا لێی قه‌ده‌غه کرديه وه‌ك ( رفث ، فسوق ، جدال ) خۆي لێيان دوور خات .
3ـ ئازاری موسوڵمانان نه‌دا ، نه‌به‌زار ، نه‌به‌ره‌فتار .
4ـ خۆی دوورخات له قه‌ده‌غه‌کراوه‌کانی تايبه‌ت به کاتی ئيحرام وه‌ك :
1 ـ هيچ له موو له نينۆکی نه‌کا ت ، ئه‌گه‌ر له خۆرا که‌وتنه خواره‌وه ش بێ ويستی خۆی چی تيا نيه
2ـــ بۆنی خۆش له له‌شی ، له جل و به‌رگی ، له خواردنی له‌خواردنه‌وه‌ی نه‌دا، به ڵام ئه‌گه‌ر بۆنه
خۆشه که هی کاتی ئيحرام به‌ستن بوو مابوو ، زيانی نيه .
3ـ نابی سه‌ری يا ردێنی چه‌ور بکا ، يا به‌سابوونێکی بۆن خۆش خۆی بشوا ، به‌ڵام ئه‌گـــه‌ر بۆنی
نه‌بوو ده‌توانی خۆی پێبشوا.
4ــ راوناکاو نێچيڕ ناکوژی .
5ـ ناجێته لای هاوسه‌ره‌که‌ی
6ـــ ده‌ست گه‌مه‌ی له‌گه‌ڵ ناکات .
7ـــ داخوا زی ژن ناکات ، بۆخۆی يا بۆ يێکی تر ، ماره‌ی نابڕی بۆ خۆی يا بۆ يه‌کی تر .
8ـــ ده‌سته وانه له‌ده‌ست ناکات . تا ئێستا قه‌ده‌غه کراوه‌کان بۆ هه‌ر دوو ره‌گه‌ز بوو .
جگه له‌مه‌ی باسمان کرد ، پياو بۆی نيه :
ـــ سه‌ری خۆی داپۆشی ، به‌ڵام وه‌ستان له‌ژێر چه‌تر، يا دانيشتن له ئوتومبێل ، يا له‌بن خيوه‌ت .
زيانی نيه .
ـــ جل و به‌رگی دووراو وه‌ك : کراس ، شه‌رواڵ ، گۆره‌وی ، عه‌با ، کڵاو ، مه‌گه‌ر په‌شته‌ماری
خواره‌وه‌ی چه‌نگ نه‌که‌وی ئه‌وکاته ده‌توانی شه‌رواڵه‌که‌ی له‌پیکات ، يا نه‌علی ده‌ست نه‌که‌وت ( خف) ی ـ سۆڵی ـ له پێکات .
به‌ڵام بۆی هه‌يه سعات له‌ده‌ست کات ، ياته‌گبه‌ند له‌پشتی ببه‌ستی ، يا ئه‌نگوستيله بخاته په‌نجه‌ی يا چاويلکه له‌چاوکات .
هه‌روا
بۆی هه‌يه خۆی بشوا ، سابوونی بێبۆن به‌کار بينی ، ياسه‌ری يا له‌شی
بيخرێنی ، ئه‌گه‌ر مووشی بکه‌وته خوارێ ، چی له‌سه‌ر نيه مادام خۆی نه‌ی
ويستبی ،
ئافره‌ت د ه‌توانی جل و به‌رگی دووراو له‌به‌ر کات ، ته‌نيا
ده م وچاوی نه‌بی سوننــه‌ته بۆی داێ نه‌پۆشی ، مه‌گه‌ر ئه‌ترسا پياوێکی
نا مه‌حره‌م له‌به‌رامبه‌ريه‌تی ده‌يه‌وێ ته‌ماشای بکات ، ئه‌وکاته رووی
خۆی ده‌پۆشی .
عــــــــــــــــــــومرة :
فــــــــــــــــــــه‌رزه‌کانی :
ئه‌گه‌ر فه‌رزه‌کان و ئه‌رکانی حه‌ج پێنجبن له‌مه‌زهه‌بی ئيمامی شافعی ـ ره‌حمه‌تی خوای لێبی ـ بێگومان فه‌رزه‌کانی
( عومره ) چوارن که بريتيه له‌مانه :
1ـ ئيحرام به‌ستن .
2ـ ته‌واف .
3ـ هاتوو چۆله نێوان ( سه‌فا و مه‌روه ) ...
4ـ تاشين يا کورت کردن .
چۆن حه‌ج کردن به شیوه‌ی ( تمتع ) .
له پیشتر وتمان حه‌ج به سێ شیوه ده‌کرێ : ( الإفراد ، التمتع ، القران ) . وه‌زانيمان مه‌به‌ست
له‌هه‌ر يه‌ك له وسێيانه چيه .
( تمتع ) وه‌کو وتمان ئه‌وه‌يه : يه‌که‌م جار ( عومره ) بکه‌ی ، پاشان (حه‌ج ) بکه‌ی .
وه‌لێره‌وه ( تمتع ) مان هه‌ڵبژارد ؛ چونکه هه‌ردووکی تيايه ( عومره‌و حه‌ج ) .
|